|
|
organy.art.pl » Słownik »Słownik terminów organowych
 | - zdjęcie | |  | - dźwięk w formacie mp3
|
| Abstrakt, Listewka | |
Cienka listewka wykonana z odpowiednio przygotowanego i sezonowanego drewna stanowiąca podstawowy element konstrukcyjny mechanicznej traktury gry.
[JRz] |
| Zespół elementów mechanicznego połączenia klawisza z wentylem, za pomocą systemu dźwigni i cięgieł. |
| Delikatny głos organowy o brzmieniu smyczkującym wprowadzony do organów w XIX wieku, zasadniczo występuje w wersji 8'. Zdarza się językowa wersja Aeoliny. |
| Alikwoty, Alikwotowe głosy | |
Dźwięk analizowany jako zjawisko fizyczne jest wypadkową wielu tonów składowych. Dźwięki o nieokreślonej wysokości brzmienia są wypadkową współbrzmiących ze sobą tonów harmonicznych (zwanych alikwotami) i nieharmonicznych (czyli szumów). Dźwięki o określonej wysokości brzmienia (a takie nas interesują w wypadku organów) są efektem współbrzmienia tonów składowych (alikwotów). Intonacja i menzuracja - opisane w odzielnych hasłach - mają za zadanie (z punktu widzenia fizyki) ustalić dla każdej konkretnej piszczałki właściwe proporcje emitowanych przez nią alikwotów. Niezależnie od tego buduje się w organach głosy alikwotowe oraz złożone z nich mikstury, których zadaniem jest dodatkowe wzmocnienie i uwypuklenie alikwotów współbrzmiących z nimi głosów podstawowych, co jest istotnym walorem brzmieniowym i niezwykle ciekawym efektem kolorystycznym. Poniżej podajemy początkowe alikwoty dźwięku C głosu pryncypał 8' wg schematu: nr kolejny alikwotu - jego wysokość brzmienia - odpowiadający konkretnemu alikwotowi głos alikwotowy (w nawiasach głosy stosowane rzadko lub hipotetycznie tylko możliwe do zastosowania). Należy zwrócić uwagę, że głosy typu oktawa, traktowane przez organistów nie jako alikwoty, a jedynie jako oktwawowe wzmocnienie głosu podstawowego, z punktu widzenia fizyki są również alikwotami.
1 - C - Pryncypał 8'
2 - c - Oktawa 4'
3 - g - Kwinta 2 2/3'
4 - c1 - Oktawa 2'
5 - e1 - Tercja 1 3/5'
6 - g1 - Kwinta 1 1/3'
7 - b1 (nieco niższy) - (Septyma 1 1/7')
8 - c2 - Oktawa 1'
9 - d2 - (Nona 8/9')
10 - e2 - (Tercja 4/5')
11 - fis2 (nieco niższy) - (Tryton 8/11')
12 - g2 - Kwinta 2/3'
13 - a2 (nieco niższy) - (Seksta 8/13')
14 - b2 (nieco niższy) - (Septyma 4/7')
15 - h2 - (Septyma wielka 8/15')
16 - c3 - Oktawa 1/2'
[JRz] |
| Amabilis, Flauto dolce | |
| Głos fletowy otwarty budowany zwykle z drewna o bardzo delikatnym brzmieniu 8' lub 4' umieszczany zwykle w drugim lub trzecim manuale. Od innych fletów różni go sposób zadęcia: górna warga węższa natomiast dolna zwykle więcej wystająca dołem tak, aby powietrze wpadało pod kątem. |
| Automat pedału, Automat pedałowy, Pedal piano | |
Urządzenie reagujące na uderzenie klawisza w manuale innym niż Hauptwerk, powodujące wyłączenie niektórych silnie brzmiących głosów w pedale (np. językowych i mikstur) i połączeń do pedału. Ponowne uderzenie klawiatury w Hauptwerku bez jednoczesnego użycia innego manuału wyłącza ów mechanizm. W nowszych instrumentach nie dysponujących pamięcią elektroniczną bywają stosowane dodatkowe komplety włączników sterujących działaniem automatu ped. (przykład: organy bazyliki katedralnej w Łowiczu), lub oddzielne wolne kombinacje dla sekcji pedałowej (wielkie organy bazyliki archikatedralnej w Łodzi).
[JRz] |
|
|
|
