Orneta

Kościół św. Jana

Prospekt

Pierwotne organy zostały zbudowane przez nieznanego organmistrza w okresie baroku. Z układu szafy organowej i prospektu wynika, że był to dość duży instrument o 2 manuałach i pedale. Obecne organy są dziełem firmy „Orgelbauanstalt Bruno Goebel” z Królewca. Instrument powstał prawdopodobnie w latach 1935-36 (na tabliczce nie ma daty budowy). Wskazuje na to zarówno sposób wykonania kontuaru jak i dyspozycja. W latach 1935-36 firma Bruno Goebel stosowała w swoich kontuarach charakterystyczne włączniki rejestrowe. Po roku 1936 stosowała już inne. Kontuar jest zbudowany niemal identycznie, jak w organach kościoła Wszystkich Świętych w Poznaniu, też z tego okresu i będących dziełem firmy Goebel, a dokładnie młodszego brata Józefa, który miał warsztat w Gdańsku i ściśle współpracował z macierzystą firmą w Królewcu.

Dyspozycja organów w Ornecie wskazuje na wyraźną predylekcję do neobaroku przez dość duży procent głosów wysokobrzmiących i samodzielnych alikwotów w stosunku do głosów zasadniczych i we wszystkich zespołach ma pełną piramidę wysokości dźwięku od 8’ do 2’ + mixtura. Taki sposób kształtowania dyspozycji organowych był wynikiem ustaleń, podjętych w 1935 roku we Freibergu, znanych jako „Weilheimer Regulativ”, preferujących powrót do tradycji barokowych. W porównaniu z innymi dużymi organami tej firmy sprzed 1935 roku instrument w Ornecie różni się. Stąd dyspozycja organów w Ornecie wskazuje na okres budowy między 1935 a 1936 r. Firma Goebel zdemontowała i usunęła stary mechaniczny instrument, budując organy nowe. Ze starej, barokowej szafy usunięto całkowicie dolną część z cokołem, pozostawiając jedynie drewniane filary podtrzymujące górną część szafy z prospektem. Instrument ma wiatrownice pneumatyczne upustowe, z kieszeniami stojącymi, jak większość organów tej firmy. Układ piszczałek chromatyczny we wszystkich zespołach.

Wiatrownice pedału, I i III manuału umieszczone są w górnej części szafy. Manuał II znajduje się pod prospektem za drewnianą boazerią, 80 cm nad poziomem podłogi chóru, równolegle go osi kościoła. Również pod prospektem w narożniku chóru za tą samą boazerią znajduje się główny miech z wentylatorem „Ventus” firmy Laukhuff. W latach powojennych wymieniony został silnik wentylatora. Manuał III umieszczony jest w szafie żaluzjowej, sterowanej mechanicznie dźwignią pedałową z kontuaru. Kontuar elektromagnetyczny wolnostojący o 3 manuałach i pedale. W latach powojennych remontowany prawdopodobnie przez firmę Kamińskiego z Warszawy, na co wskazują obecne włączniki wolnych kombinacji o wyglądzie typowym dla firmy Kamińskiego i kolorach niebieskim i białym. Stare goeblowskie włączniki pozostały jedynie w sekcji automatycznego pedału i wyraźnie różnią się wyglądem. Ponadto firma Goebel z zasady używała w zestawach 2 kombinacji kolory czarny i biały. Być może wymiana włączników jest dziełem Andrzeja Kowalewskiego z Braniewa, który remontował później organy. Jest to rzadki okaz tak dużego kontuaru, w którym nie ma żadnych rejestrów nożnych, a nie widać, by zostały przez kogoś usunięte. Kontuar ustawiony był pierwotnie w narożniku chóru bokiem do ołtarza. Obecnie stoi na środku chóru pod prospektem ukośnie do osi kościoła i został przestawiony w bardzo niefachowy sposób (podest podparty kawałkami desek).

Organy pod koniec II wojny zostały częściowo zdewastowane. Z II manuału, który z powodu umieszczenia był najłatwiej dostępny zginęły niemal wszystkie metalowe piszczałki. W latach 80-tych rekonstrukcję zespołu przeprowadzał Andrzej Kowalewski z Braniewa. Rekonstrukcji dokonano na podstawie oryginalnych tabliczek rejestrowych, stąd obecna dyspozycja jest niemal identyczna z dyspozycją oryginalną firmy Goebel.

Brzmienie organów, mimo romantycznej intonacji i menzuracji jest bardzo potężne i doskonale dopasowane do akustyki kościoła. W obecnym stanie organy wymagają już przeprowadzenia konserwacji a zwłaszcza kontuar. Wymiany wymagają wszystkie kontakty i sprężynki manuałowe. Wolne kombinacje i urządzenia pomocnicze są nieczynne z powodu braku odpowiednich włączników pod klawiaturą. Obecnie zamiast włączników ktoś zastosował drewniane kołki, uniemożliwiające uruchomienie. Oryginalne zaginęły.

Kontuar

Zbliżenie kontuaru