Kraków

Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa (OO. Paulinów) na Skałce

Prospekt

Obecny, barokowy kościół skałeczny wzniesiono w latach: 1733-1751 według projektu Antoniego Müntzera. Plany te znacznie przekształcił inny architekt – Antoni Solari, który ukończył ostatecznie budowę świątyni. W 1751 roku konsekracji kościoła dokonał biskup krakowski Andrzej Stanisław Kostka Załuski.

Dziesięć lat po tym wydarzeniu, a więc w 1761 roku, rozpoczęto prace związane z budową organów. Niestety, nazwisko ich twórcy pozostaje dotąd nieznane. Wiadomo natomiast, że autorem rzeźb na prospekcie instrumentu był śląski snycerz Józef Weissmann, który ozdobił również parapet chóru muzycznego. Pierwsza archiwalna wzmianka o organach pochodzi z dnia 30 lipca 1761 roku. Wówczas bowiem klasztor Paulinów zawarł umowę z malarzem i pozłotnikiem Bonawenturą Batkowskim. W myśl tejże umowy Batkowski zobowiązany był do korzystania z tego samego rusztowania, które postawił na chórze budowniczy instrumentu. Polecenie to ujęto w następującym zapisie: „...[malowanie] za jednym rusztowaniem y w ten czas kiedy Magister Organmistrz stawiać będzie...”. Prace przy budowie instrumentu zostały ukończone w 1762 roku.

Pierwszy dokładny opis organów zawarty został w umowie zawartej dnia 7 grudnia 1889 roku pomiędzy przeorem konwentu, o. Am brożym Federowiczem, a krakowskim organmistrzem Tomaszem Woyciechowskim. Warto przytoczyć treść omawianego pisma: „Ugoda […] Niżej podpisany organmistrz zobowiązuje się organy w kościele W. W. Księży Paulinów na Skałce w Krakowie w zupełności odrestaurować tak co do tonu jak i mechaniki, a to na sumę dwieście osiemdziesiąt złr. przez cały czas roboty w czterech ratach wypłacić się mającą. Organy w wzwyż wymienionem kościele składają się z Manuału i Pedału o głosach następnych a mianowicie:

Głosy te podpisany zobowiązuje się należycie zintonować, w głosach tychże połamane piszczałki polutować, brakujące dorobić, organy harmonijnie wystroić, mechanizm tak pedalny jak i manualny polepszyć, miech pokleić. Jednem słowem instrument, o ile się tylko da do należytej dobroci doprowadzić”.

W pierwszej połowie XX wieku, niespełna 25 lat po opisanym remoncie, podjęto decyzję o budowie nowych organów, odpowiadających tendencjom romantycznym. Wykonawcą owego instrumentu był Kazimierz Żebrowski, znany już wówczas ze swoich prac w krakowskich kościołach. Nowo powstałe organy, ukończone ostatecznie w czerwcu 1914 roku, posiadały dwa manuały i pedał. Wyposażono je w pneumatyczną trakturę gry i rejestrów, uznawaną wówczas za system właściwy i nowoczesny. Instrument otrzymał również wybitnie romantyczną dyspozycję. Należy jednak nadmienić, iż K. Żebrowski zachował oryginalny, późnobarokowy prospekt organowy.

Instrument ten przetrwał w niezmienionej postaci do 1971 roku, kiedy to dokonano jego gruntownej modernizacji, zainicjowanej przez ówczesnego organistę, o. Stefana Woźniczkę. Prace organmistrzowskie powierzono wówczas zakładowi Henryka Siedlara, który przebudował organy K. Żebrowskiego, nadając im dyspozycję o charakterze neobarokowym.