Legnica

Kościół ewangelicki Marii Panny

Prospekt

Szafa obecnych organów pochodzi ze starego instrumentu organmistrza Rödera z roku 1735. Instrument ten posiadał 35 głosów rozdzielonych między dwa manuały i pedał. Organy te zostały przebudowane przez firmę Weigle z Echterdingen w roku 1914 - powstał wtedy obecny instrument o trakturze pneumatycznej, który posiadał wówczas 61 rejestrów, 3 manuały i pedał.

W nowym instrumencie znalazły się również głosy z roku 1735:

HW - Principal 8' (cis-h''; dawny Ped.: Octav 8' i Super-Octav 4')
HW - Gemshorn 8' (d-cis''')
HW - Octav 4' (Cis-h''; dawny Ped.: Super-Octav 4' i OW - Superoctav 2')
SW - Octav 4' (D-dis'')
SW - Gemshorn 4' (D-dis''')

Organy Weiglego oprócz Celesty [61 tonów] o stopażu 4' posiadały także Harmoniumwerk (ppp) - obsługiwany przez 3. manuał oraz 5 rejestrów wysokociśnieniowych (fff). Stąd nazwa "Parabrahm-Orgel", którą określano mariackie organy.

Harmoniumwerk ("Orchestermanual"):
1. Gamba 16'
2. Geigenorchester 8'
3. Principal 8'
4. Horn 8'
5. Cello 8'
6. Celesta forte
6a. Celesta piano
7. Orchesterflöte 8'
8. Geigenprincipal 8'
9. Aeoline 8'
10. Echobaß 16'

W 1928 roku w ramach kolejnej przebudowy usunięto wszystkie rejestry wysokociśnieniowe (HW: Seraphon-Principal 8', Seraphon-Gamba 8', SW: Seraphon-Gedackt 8', Tuba Mirabilis 8', Ped: Fundamentalbaß 16'), a miejsce Harmoniumwerk zajął Barockwerk z 8 rejestrami (III. manuał).

1. Gedackt 8' - drewno/metal
2. Praestant 4' - cynk/cyna
3. Gedacktpommer 4'
4. Schwiegel 2'
5. Sifflöte 1'
6. Quinte 1 1/3'
7. Zimbel 2fach
8. Regal 16' [a nie Terz-Septim 2fach, jak podaje się w niektórych źródłach]

Należy zaznaczyć, iż Weigle nie skonstruował w tym czasie nowego kontuaru, ograniczając się do przebudowy już istniejącego (z 1914 roku) - stąd obecność takich manubriów jak np. "Hochdruck ab", które nie spełniają już dziś żadnej funkcji oraz rejestrów z tabliczkami bez opisu (pozostały one po rejestrach wysokociśnieniowych i głosach harmonium). W latach 1974-77 miała miejsce kolejna przebudowa, wykonana tym razem przez firmę Szczerbaniak z Łodzi. Powstała wtedy nowa wiatrownica dla manuału 3. (przypuszczalnie z powodu zaawansowanej działalności drewnojadów), zbudowano kilka nowych głosów oraz zmieniono kompozycję mikstur manuału I.

W tym stanie organy funkcjonowały do roku 2000, kiedy firma Hammer rozpoczęła prace nad konserwacją instrumentu. Wymieniono cynkowe piszczałki prospektowe na nowe - z 75% cyny. 3. manuał pozostał cichy - jego miejsce mają w przyszłości zająć 4 zrekonstruowane rejestry wosokociśnieniowe. Piszczałki manuału III oraz cynkowe piszczałki prospektowe znajdują się w kościele i są przeznaczone do sprzedaży.

Opis techniczny 46 głosów (w tym 2 głosy transmitowane) obecnych organów:


Hauptwerk I. Manual C-c'''' + Superoktav:

1. Principal 16' - prospekt, nowe piszczałki Fis-c'''', 75% cyny; C-F drewno świerkowe, 1914; C=175x225 mm Fis= 187 mm o; cis''''-c''''' wewnątrz szafy, 75% cyny

na przedniej wiatrownicy stoją następujące głosy:

2. Bordun 16' - C-c''''' drewno, b''''-c''''' nowe piszczałki; C=111x160 mm

3. Dulciana 8' - C-H drewno, c-f cynk, od fis cyna; C=55x80 mm, c=52 mmo

4. Flute octaviante 8' - C-fis''' drewno, c'-fis''' piszczałki przedęte c'=38x52 mm, g'''-c''''' cyna

5. Gamba 8' - C-f cynk, c'-c''''' cyna; C=84 mmo

6. Gemshorn 8' - C-H drewno, c+cis cynk, d-c''''' cyna; C=72x95 mm, c=75/45 mm - piszczałki koniczne, w roku 1735 c-h'' (Chorton), dziś d-cis''', dalsze piszczałki - Weigle i Szczerbaniak

7. Gedackt 8' - C-fis''' drewno, g'''-c''''' cyna; C=80x112 mm

8. Trompete 8' - C-H cynk, c-c''''' cyna, od cis''' piszczałki labialne 14 mmo; C=125 mmo

9. Clarine 4' - C-H cynk, c-c''''' cyna, od b'' piszczałki labialne 11 mmo; C=85 mmo, od c w górę rezonatory wykonane przez Szczerbaniaka

na tylnej wiatrownicy znajdują się:

10. Mixtur 3fach, 1 1/3'+1'+2/3' - zbudowana przez Szczerbaniaka, uruchomienie tego rejestru włącza jednocześnie głos Oktave 2'; C: 1 1/3'=42,5 mmo, 1'=34 mmo, 2/3' = 22 mmo; repetycje na c', c'', c''', c''''

11. Oktave 2' - C-c''''' cyna, C=54 mmo, na cis'''' repetycja o 1 oktawę w dół

12. Cornettino 3fach. 2 2/3'+2'+1 3/5' - chór 2' zbudowany przez Szczerbaniaka; C=62, 56, 35 mmo, na cis'''' repetycja trzech chórów

13. Rohrflöte 4' - C-c''''' cyna; C=76 mmo

14. Quinte 2 2/3' - C cynk, Cis-c''''' cyna; C=60 mmo

15. Fugara 4' - C-H cynk, c-c''''' cyna; C=56 mmo

16. Oktave 4' - C cynk =83 mmo, Cis cyna =80 mmo z 1735 r., od c''' w górę Szczerbaniak

17. Principal 8' - C-F cynk, C=127 mmo, F=110 mmo; tony c-f ze starego cynkowego prospektowego pryncypału 16' - gdyż drewniane piszczałki były stoczone przez drewnojady; Fis-c cynk, cis-h'' cyna 1735 r.


Schwellwerk II. Manual C-c'''' + Superoktav:

tylna wiatrownica:

1. Quintatön 16' - C-H drewno, c-f cynk, fis-c''''' cyna; C=90x110 mm

2. Aeoline 8' - C-H cynk, c-c''''' cyna; C=66 mmo, c=39 mmo

3. Concertflöte 8' - C-f''' drewno, fis'''-c''''' cynk, od f' podwójne labia; C=92x123 mmm

4. Voix céleste 8' - od c 80% cyny, 38 mmo, strojony wyżej

5. Salizional 8' - C-H drewno, c-f cynk, fis-c''''' cyna; C=56x77 mm, c=52 mmo

6. Nachthorn 8' - C-f cynkowy, fis-c''''' cyna, C-gis'' kryty, a''-c''''' piszczałki otwarte, koniczne; C=77 mmo, intonowany jak kwintaton

7. Lieblich Gedackt 8' - C-g''' drewno, gis'''-c''''' cyna (od gis''' piszczałki otwarte)

8. Clarinette 8' - C-c''' cynk/drewno, C oraz Cis noszą ślady późniejszych zmian, repetycje na cis i cs'; od cis ''' labialne piszczałki: koniczne (cis'''-g''') i cylindryczne (gis'''-c''''')

przednia wiatrownica:

9. Mixtur 3-4fach, 2 2/3'+2'+1 3/5' - C-c''''' cyna, od c' + 4' (smyczkujący); silne repetycje od cis'''': 8'+5 1/3'+4'+4'

10. Piccolo 2' - C-c''''' cyna; C=50 mmo, c-h' - 1x piszczałki przedęte, c''-h'' - 2x piszczałki przedęte, c'''-fis''' 1x piszczałki przedęte, g'''-c''''' naturalna długość, repetycje, ton H - starszy, metalowy

11. Terz 3 1/5' - C-H cynk, c-c''''' cyna; C=65 mmo

12. Traversflöte 4' - C-H cynk, c-c''''' cyna; C=46 mmo, c'=29 mmo; c'-c''''' piszczałki przedęte

13. Gemshorn 4' - C+Cis cynk, D-dis''' z 1735 r. koniczny, e'''c''''' nowe piszczałki, cylindryczne; C=82/42 mmo, D=78/38 mmo

14. Oktave 4' - C=84 mmo + Cis cynk, D-dis''' z 1735 r.; C=84 mmo, D=73 mmo

15. Geigen Principal 8' - C-h cynk, c'-c''''' cyna; C=125 mmo, c=74 mmo

16. Viola 8' - C-f cynk, fis-c''''' cyna; C=65 mmo

17. Labial Oboe 8' - brak własnych piszczałek, po uruchomieniu rejestru włączane są jednocześnie Nachthorn 8' i Viola 8'


Groß-Pedal C-f':

1. Principalbaß 32' - brak własnych piszczałek, po uruchomieniu rejestru włączane są jednocześnie Contrabaß 16' i Quintbaß 10 2/3'

2. Contrabaß 16' - drewno świerkowe; C=220x285 mm

3. Principalbaß 16' - drewno świerkowe; C=165x227 mm

4. Quintbaß 10 2/3' - drewno świerkowe, piszczałki kryte; C=110x150 mm

5. Posaune 16' - świerk/sosna; C=165x200 mm


Klein-Pedal C-f':

6. Violon 16' - drewno świerkowe; C=115x180 mm

7. Subbaß 16' - drewno świerkowe; C=160x225 mm

8. Oktavbaß 8' - drewno świerkowe; C=105x140 mm

9. Baßflöte 8' - drewno świerkowe; C=95x122 mm

10. Choralbaß 4' - C-H cynk, c-f' cyna; C=90/45 mmo, piszczałki koniczne

11. Zartbaß 16' - transmisja - SW Quintatön 16'

12. Cello 8' - transmisja - SW Viola 8'

Ze względu na swoje walory brzmieniowe organy kościoła ewangelickiego Marii Panny w Legnicy zaliczyć można do najwspanialszych instrumentów nie tylko w skali Śląska.

Kontuar

Zbliżenie prospektu